Xây dựng đội ngũ nữ CNLĐ trong điều kiện CNH, HĐH  

1. Thực trạng đội ngũ nữ công nhân lao động nước ta hiện nay

Đội ngũ nữ công nhân lao động là bộ phận quan trọng của giai cấp công nhân Việt Nam, có vai tṛ quan trọng trong quá tŕnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Theo thống kê hiện nay, cả nước có khoảng 16 triệu lao động trong đó tỷ lệ nữ chiếm khoảng 44%. Lực lượng lao động nữ ở Việt Nam đang tăng nhanh về số lượng, chuyển dịch mạnh về cơ cấu và từng bước nâng cao về chất lượng. Hiện nay, lực lượng lao động nữ đang có mặt trong tất cả các thành phần kinh tế, phát huy tính cần cù, năng động, sáng tạo, đóng góp tích cực, to lớn vào sự phát triển kinh tế xă hội của đất nước.

Việc đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế đă tạo điều kiện để nữ công nhân lao động có việc làm và giữ được việc làm ổn định, tiếp cận với khoa học, công nghệ hiện đại, tiếp xúc, giao lưu với công nhân các nước trong khu vực và thế giới nên tŕnh độ học vấn, kỹ năng nghề nghiệp được nâng lên, góp phần để nữ công nhân lao động tăng thu nhập, quyền, lợi ích ngày càng được đảm bảo hơn, mức sống từng bước được cải thiện.

Đa số nữ công nhân lao động được bổ sung từ nông thôn, chưa được đào tạo có hệ thống, tŕnh độ học vấn, chuyên môn nghề nghiệp, ư thức tổ chức kỷ luật, tác phong công nghiệp chưa cao.

Nữ công nhân lao động, ngoài việc phải thực hiện nhiệm vụ của người lao động c̣n phải đảm nhận những chức năng quan trọng là làm vợ, chức năng duy tŕ và phát triển thế hệ tương lai. Trong khi đó vấn đề xây dựng gia đ́nh bền vững, hành phúc, vấn đề nuôi dạy con cái trong điều kiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế là vấn đề hết sức nhạy cảm, phức tạp, đ̣i hỏi phải đầu tư nhiều trí tuệ, t́nh cảm, công sức.

Thực tế hiện nay, phụ nữ chưa được quan tâm thực hiện đầy đủ các chế độ chính sách theo quy định, c̣n có sự đối xử chưa thực sự b́nh đẳng giữa phụ nữ và nam giới tại nơi làm việc. Vẫn c̣n t́nh trạng lao động nữ bị xúc phạm, đối xử thô bạo tại một số doanh nghiệp. Ví dụ năm 2013, tại Công ty Prex Vinh – Nghệ An, một số cán bộ quản lư đă chửi bới, xúc phạm, ném sản phẩm hỏng vào mặt công nhân, giúi đầu công nhân nữ vào máy, dẫn đến cuộc đ́nh công của 2.800 công nhân.

Theo điều tra, thời gian làm việc nội trợ b́nh quân một ngày của phụ nữ có gia đ́nh sau giờ làm việc thường lớn hơn 2 lần so với nam giới, thời gian ngủ b́nh quân một ngày của nữ giới ít hơn nam giới khoảng 1tiếng. Trong điều kiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, cạnh tranh ngày càng gay gắt, nữ công nhân lao động ngày càng phải chịu sức ép về thời gian, cường độ lao động và những đ̣i hỏi cao hơn về chất lượng lao động. Tŕnh độ học vấn, chuyên môn nghề nghiệp của nữ giới thường thấp, thời gian để học tập, nâng cao tŕnh độ của nữ công nhân lao động lại ít, sức khỏe cũng yếu.

Theo kết quả khảo sát của Viện Nghiên cứu Châu Âu năm 2014[1], tiền lương cơ bản của công nhân nữ trong các KCN trên địa bàn Hà Nội là 2.981 ngh́n đồng/tháng tiền làm thêm giờ là 94 ngh́n đồng/tháng. Trong khi đó, tiền lương cơ bản của nam giới là 3306 ngh́n đồng/tháng và tiền làm thêm giờ là 229 ngh́n/tháng đồng. Thu nhập, đời sống của một bộ phận không nhỏ nữ công nhân lao động rất bấp bênh.

Đối với nữ công nhân trẻ, do thời gian và cường độ làm việc căng thẳng, điều kiện sống có nhiều khó khăn, nữ công nhân lao động ít có điều kiện tiếp xúc, giao lưu nên khó có cơ hội, điều kiện xây dựng t́nh bạn, t́nh yêu để đi đến hôn nhân, bên cạnh đó, đời sống văn hóa tinh thần của nữ công nhân tương đối nghèo nàn, đơn điệu.

Công nhân nữ có con nhỏ đang trong độ tuổi mẫu giáo cũng đang gặp khó khăn trong vấn đề gửi trẻ. Theo kết quả khảo sát của Viện Công nhân và Công đoàn năm 2014 cho thấy, chỉ có 18,9% các gia đ́nh gửi được con vào các cơ sở mầm non công lập và c̣n lại là công nhân phải trông chờ vào hệ thống trường của địa phương hoặc các lớp, nhóm tư thục tự phát. Đa số công nhân phải gửi cho chủ nhà không có việc làm, không chuyên môn, thậm chí lấy pḥng trọ làm nơi giữ trẻ, học phí thấp nên chất lượng bữa ăn thấp và điều kiện phục vụ chưa đảm bảo hoặc gửi cho ông bag nội ngoại trông giúp. Những vấn đề trên là sức ép lớn nhất đối với nữ công nhân lao động.

2. Một số giải pháp xây dựng đội ngũ nữ công nhân lao động trong điều kiện CNH, HĐH hiện nay

- Vấn đề quan trọng trước tiên đối với các cấp ủy, chính quyền, và toàn xă hội là phải nhận thức đúng đắn, đầy đủ vai tṛ của phụ nữ và nữ công nhân lao động đối với phát triển kinh tế, văn hóa, xă hội, đối với gia đ́nh, đặc biệt là đối với vấn đề sinh sản và nuôi dạy con cái. Quan tâm đến nữ công nhân lao động là góp phần xây dựng giai cấp công nhân ngày càng lớn mạnh.

- Tạo điều kiện, cơ hội để nữ công nhân lao động học tập, làm việc, cống hiến và thực hiện tốt chức năng làm vợ, làm mẹ trong gia đ́nh. Các cấp ủy Đảng, chính quyền phải quan tâm thực hiện chính sách đối với nữ công nhân, đặc biệt là quan tâm đến công tác đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao tŕnh độ học vấn, chuyên môn nghiệp vụ, công tác quy hoạch, bố trí, sử dụng cán bộ nữ.

- Nhà nước cần rà soát lại những cơ chế, chính sách để sửa đổi, bổ sung và xây dựng mới những cơ chế chính sách có liên quan đến quyền lợi, nghĩa vụ của nữ công nhân lao động, tổ chức thực hiện nghiêm cơ chế, chính sách nhằm tạo điều kiện, cơ hội, động viên khuyến khích để nữ công nhân lao động học tập, làm việc cống hiến và có đủ điền kiện để chăm sóc gia đ́nh, nuôi dạy con cái. Trước mắt cần quan tâm chính sách ưu tiên khi tuyển dụng, sử dụng lao động nữ, ưu tiên phát triển ngành nghề phù hợp với lao động nữ.

- Công đoàn tham gia xây dựng hoàn thiện cơ chế chính sách và kiểm tra, giám sát việc thực hiện các chính sách xă hội đối với lao động nữ, đảm bảo cuộc sống của lao động nữ, từng bước được cải thiện và ổn định về nhà ở, bảo hiểm xă hội, tiền lương, thu nhập, thời giờ làm việc nghỉ ngơi, vệ sinh an toàn lao động, cải thiện điều kiện lao động và các công cụ pháp luật bảo vệ người lao động.

- Trong từng doanh nghiệp, công đoàn cơ sở cần xây dựng thỏa ước lao động tập thể, có những điều khoản riêng đối với lao động nữ, có lợi hơn so với quy định của luật. Cần đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền, giáo dục tạo điều kiện cho nữ công nhân lao động nâng cao tŕnh độ chuyên môn, nghiệp vụ, đảm bảo việc làm, nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống vật chất và xây dựng hạnh phúc gia đ́nh.

- Công đoàn cơ sở cần quan tâm giáo dục kiến thức về xây dựng hạnh phúc gia đ́nh, về t́nh bạn, t́nh yêu và quan hệ ứng xử trong gia đ́nh, xă hội. Giáo dục nâng cao nhận thức về những giá trị truyền thống, những phẩm chất tốt đẹp của phụ nữ Việt Nam. Tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật, nội quy, quy chế doanh nghiệp cho nữ CNLĐ. Đẩy mạnh việc chăm lo, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của CNLĐ nói chung và nữ CNLĐ nói riêng, đề xuất, kiến nghị và trực tiếp tham gia tổ chức, quản lư tốt nhà trẻ mẫu giáo trong doanh nghiệp để giúp nữ CNLĐ có con nhỏ giảm bớt khó khăn.

Trần Tố Hảo

Viện Công nhân và Công đoàn

(Theo Trang TTĐT Tổng LĐLĐ Việt Nam)