Ở TPHCM, nhiều DN đào thải CN ở độ tuổi trên 30, nhất là các DN dệt may.

Với “thực trạng phổ biến ở các KCN - KCX: Công nhân “nghỉ hưu” ở tuổi 40”, Viện Công nhân - Công đoàn vừa được thường trực Tổng LĐLĐVN giao tiến hành khảo sát chuyên đề “Chấm dứt QHLĐ của những CNLĐ trong các DN tại các KCN ở tuổi 38 - 40”. PGS-TS Vũ Quang Thọ (ảnh) - Viện trưởng Viện Công nhân - Công đoàn đã có những chia sẻ với PV Báo Lao Động về những vấn đề xung quanh tình trạng trên.

PGS-TS Vũ Quang Thọ cho biết, nghiên cứu này sẽ giúp cảnh báo cho xã hội biết rằng, lực lượng lao động ở ta đang lặp lại con đường đi của thời kỳ tiền tư bản (đầu thế kỷ 19). Tôi gọi đây là sự đổ vỡ từng mảng của thị trường lao động Việt Nam - mảng này rơi vào CNLĐ tuổi từ 38 - 40. Ở độ tuổi này người ta vẫn coi là “trẻ chưa qua, già chưa tới” mà lại bị đẩy ra ngoài xã hội”. Bây giờ vào bất cứ DN nào, đa phần CNLĐ tầm từ 16, 17, 18 tuổi, hoặc số ít 30 - 35 tuổi. Vậy NLĐ ngoài tuổi 36 đi đâu? Thế nên người ta mới đúc kết lại rằng “CNLĐ ở Việt Nam trẻ mãi không già”, bởi chưa kịp già đã đị đẩy ra khỏi nơi làm việc thì sao mà gì”. 

Hiện nay, ở TPHCM rất nhiều DN đào thải CN ở độ tuổi 30, nhất là ở các DN dệt may. Đây là nhóm chỉ sử dụng lao động trong khoảng 10 năm (từ 20 - 30 tuổi) rồi cho nghỉ việc. Quan điểm của các DN này là vào độ tuổi ấy, sức khỏe CN đã giảm, mắt mờ, tay không còn nhanh nhạy để đáp ứng nhu cầu công việc. Và dù rằng ở độ tuổi 30, CN vẫn còn sức để làm việc thì DN vẫn muốn đào thải để tuyển lớp lao động mới trẻ khỏe hơn.

Đa phần các DN FDI đầu tư vào Việt Nam ở những khâu đơn giản, như gia công, lắp ráp nên họ không đòi hỏi cao về chất lượng. Sau tuyển dụng, chỉ cần hai tuần đào tạo NLĐ đã làm được việc. Chính vì vậy quá trình tuyển - cho thôi việc sẽ diễn ra liên tục và nhanh chóng “lây lan”, hình thành từng mảng lớn tại các KCN - KCX. Nó không chỉ dừng lại ở các DN FDI mà bắt đầu xuất hiện ở cả DN vốn trong nước. Nhiều khả năng thị trường lao động Việt Nam sẽ bị đổ vỡ nếu không có biện pháp ngăn chặn!

Ngăn chặn tình trạng công nhân "nghỉ hưu" ở tuổi 40 như thế nào thưa ông?

- Theo pháp luật hiện nay, DN không có nghĩa vụ phải giải quyết vấn đề này. Vì thế, cần đưa ngay vào Luật Lao động sửa đổi, yêu cầu những DN đầu tư vào Việt Nam phải có thời hạn sử dụng lao động. Ví dụ: Phải có cam kết thời hạn sử dụng 25 - 30 năm. Việt Nam đã có những cam kết ưu đãi đầu tư thì họ cũng phải có những cam kết với mình về lao động. Thị trường lao động Việt Nam đang dư thừa nên cũng là tác nhân để DN dễ dàng “thay máu” nguồn nhân lực. Hiện tượng “thay máu” nguồn nhân lực đang diễn ra, chúng tôi dự đoán càng ngày quy mô càng lớn và tốc độ ngày càng nhanh. Bởi các KCN đi vào hoạt động đến nay đã gần 20 năm rồi.

Để làm được những điều này không phải dễ bởi vấn đề đặt ra là làm sao phải đảm bảo được tính linh hoạt của thị trường lao động trong cơ chế thị trường, vừa thực hiện những chính sách an sinh xã hội một cách tốt nhất. Làm sao để NLĐ yên tâm làm việc và tạo ra được một mối quan hệ LĐ ổn định, hài hòa. Do vậy trong thời gian tới, Nhà nước cần có các quy định chặt chẽ hơn để đảm bảo quyền lợi của NLĐ. Về phía NLĐ, chủ động nâng cao tay nghề, trình độ, nâng bậc thợ để thích nghi được với những biến động của thị trường lao động là điều cần phải làm.

Có thể ước chừng được hiện nay có bao nhiêu LĐ bị “đào thải” ở độ tuổi “lao động vàng” không thưa ông?

- Không ước chừng được vì chưa tiến hành khảo sát, nhưng chắc chắn con số này sẽ lên hàng triệu chứ không phải là nhỏ! CN khoảng 38 - 40 tuổi bị sa thải và thay thế bằng một lớp lao động mới với những ưu điểm: Trẻ, khỏe, cần việc làm và có một “ưu thế” nữa mà chủ DN nào cũng thích, đó là lương thấp vì mới vào làm. Tuy nhiên, cần phải nhớ rằng, DN có lực lượng lao động lâu năm, gắn bó lâu dài với Cty, chứng tỏ Cty có chế độ phúc lợi tốt, môi trường làm việc tốt, đó chính là một yếu tố để các đối tác xem xét về các tiêu chuẩn lao động khi ký kết hợp đồng hợp tác. DN có chính sách sử dụng lao động “vắt chanh bỏ vỏ” sẽ không được đối tác đánh giá cao. Hơn nữa, khi NLĐ đã gắn bó hàng chục năm với DN thì họ đã xem DN chính là ngôi nhà thứ 2 của mình, đó là những NLĐ có ý thức tốt, trung thành, không nhảy việc. DN “đào thải” lao động ở tuổi 30 - 40 là chỉ nghĩ đến cái lợi trước mắt mà không nghĩ đến cái lợi lâu dài.

(Báo Lao động)